De Jonge Onderzoekers
De omroepvereniging VARA organiseerde vanaf 1968 een wedstrijd voor jonge onderzoekers. Dat waren vooral scholieren met een bijzondere belangstelling voor de wetenschap. Jelke Bethlehem en zijn vriend Bert van der Glas deden in 1969 aan deze wedstrijd mee. Hun project was het onderzoeken van het zien van kleuren door fruitvliegjes. Met dit project wonnen ze eerst de landelijke finale en later de Europese finale.
De onderzoeksvraag was welke kleuren fruitvliegjes kunnen zien. Zijn dat dezelfde kleuren als mensen zien of zien de vliegjes heel andere kleuren? En ook wilden de onderzoekers vaststellen welke kleuren ze in het bijzonder goed kunnen zien. Ze slaagden er uiteindelijk onderstaande gevoeligheidscurve te maken. Daaruit bleek dat de vliegjes rood licht helemaal niet kunnen zien en oranje licht maar een beetje. Ze bleken veel gevoeliger voor violet licht dan mensen.
De ooggevoeligheidscurve van de fruitvlieg.
Beide jonge onderzoekers bouwden zelf de apparatuur om metingen te kunnen verrichten aan de fruitvliegen. Ze maakten gebruik van het principe dat fruitvliegjes worden aangetrokken door licht, maar natuurlijk alleen licht dat ze konden zien. Door de intensiteit van de aangeboden lichtbundels te variëren kon ook worden vastgesteld voor welke kleuren ze vooral gevoelig waren.
De ADSIC. Een van de apparaten om de ooggevoeligheid te meten.
Jelke en Bert deden eerst mee aan de voorronde in Amsterdam. Vervolgens gingen ze door naar de landelijk finale in Harderwijk. Die finale wonnen ze. Daarom mochten ze mee doen aan de Europese wedstrijd. Op initiatief van Philips werden finalisten uit zestien landen afgevaardigd naar deze Europese wedstrijd. De eerste maal werd deze uitgezonden op 24 mei 1969 in het Evoluon in Eindhoven. De hoofdprijs was een van de zes studiebeurzen van 10.000 gulden. Jelke Bethlehem en Bert van der Glas wonnen een studiebeurs.
Video
Van de landelijke finale van de Jonge Onderzoekers op in Harderwijk is een opname bewaarde gebleven. Een stukje hiervan kun je hieronder bekijken. Die landelijke finale werd toen gepresenteerd door een nog een zeer prille Sonja Barend en Aad Kosto.